रमजानच्या 27 व्या रात्रीचे इस्लाममध्ये मोठे महत्त्व आहे. तिला इस्लाममध्ये लैलतुल कद्र (Night of Power) म्हणून ओळखले जाते. यानिमित्त मक्केतील पवित्र ग्रँड मस्जिदीत (मस्जिद अल-हरम) 34 लाखांहून अधिक उपासक आणि उमराह यात्रेकरूंनी हजेरी लावली आणि नमाज अदा केली.
सौदी गॅझेटच्या बातमीनुसार तब्बल 34 लाखांहून अधिक भाविकांनी लैलतुल कद्रमध्ये मस्जिद अल-हरममध्ये इबादत केली. विशेष म्हणजे या रात्री पाऊसही पडला. या घटनेला लैलतुल कद्रचा एक संकेत मानला जातो. या रात्रीच्या आध्यात्मिक महत्त्वामुळे भाविकांमध्ये प्रचंड उत्साह दिसून आला.
लैलतुल कद्रचे महत्त्व
लैलतुल कद्र ही रमजानच्या शेवटच्या दहा रात्रींपैकी एक रात्र मानली जाते. ती इस्लाममध्ये अत्यंत पवित्र रात्र मानली जाते. कुरआनात सांगितले आहे की ही रात्र हजार महिन्यांपेक्षा अधिक श्रेष्ठ आहे.
या रात्रीच कुरआन प्रेषित मुहम्मद (स.) यांच्यावर अवतरायला सुरुवात झाली, अशी मुस्लिमांची श्रद्धा आहे. ही रात्र नेमकी कोणती असते हे निश्चितपणे माहित नसले तरी बहुतेक विद्वानांचे मते लैलतुल कद्र रमजानच्या शेवटच्या दहा रात्रींपैकी विषम रात्रींपैकी (21, 23, 25, 27 किंवा 29) एका रात्री असते.
27 वी रात्र ही लैलतुल कद्र असण्याची शक्यता सर्वाधिक मानली जाते. या रात्री मुस्लिम प्रार्थना, कुरआन पठण, दुआ (प्रार्थना) आणि इतर धार्मिक कृत्यांमध्ये रात्र व्यतीत करतात. कारण या रात्री केलेल्या चांगल्या कृत्यांचे, इबादतचे पुण्य हजारपटीने वाढते, अशी श्रद्धा आहे.
मस्जिदीतील व्यवस्था आणि उपासकांचा उत्साह
सौदी अरेबियाच्या सरकारने आणि ग्रँड मस्जिदच्या प्रशासनाने या प्रचंड गर्दीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी व्यापक तयारी केली होती. मस्जिदच्या विस्तारित परिसरात आणि आसपासच्या भागात 11,000 हून अधिक कर्मचारी तैनात करण्यात आले होते. मस्जिद परिसराची स्वच्छता, सुरक्षितता आणि भाविकांच्या हालचालींचे नियोजन करण्यासाठी ते कार्यरत होते. मस्जिदचा परिसर मोठा असल्याने जवळपास 8,000 स्पीकर्स आणि 1 लाख 20 हजार लाईट्सने परिसर उजळून निघाला होता.
मस्जिदच्या मध्यवर्ती भागात असलेल्या काबा शरीफभोवती तवाफ (प्रदक्षिणा) करण्यासाठी आणि प्रार्थनेसाठी भाविकांनी रांगा लावल्या होत्या. मस्जिदचा विस्तारित परिसर आणि आसपासचे रस्तेही भाविकांनी भरून गेले होते.
सौदी सरकारचे योगदान
सौदी अरेबियाच्या सरकारने या पवित्र स्थळांचे रक्षण आणि भाविकांच्या सोयीसाठी विशेष काळजी घेतली आहे. मक्केची स्वच्छता, भाविकांच्या सुरक्षिततेसाठी डिजिटल ट्रॅकिंग सिस्टम आणि गर्दी नियंत्रणासाठी प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला. सौदी गॅझेटच्या अहवालानुसार, रमजानच्या पहिल्या 10 दिवसांतच मस्जिदीत 2.5 कोटींहून अधिक भाविकांनी हजेरी लावली होती, आणि 27 व्या रात्री 34 लाखांहून अधिक भाविकांनी गर्दीचे यापूर्वीचे सर्व रेकॉर्ड मोडले.
भाविकांचे अनुभव आणि प्रतिक्रिया
सोशल मिडीयावर मक्केतील लैलतुल कद्रची छायाचित्रे आणि व्हिडिओ व्हायरल झाले, ज्यामध्ये मस्जिदीच्या परिसरात प्रचंड गर्दी आणि भाविकांमध्ये उत्साह दिसून येतोय. नादिम कुरतोबाही तिथे होते. त्यांनी ट्विटरवर लिहिले, "सौदी अरेबियाच्या उदार सरकारचे आभार. त्यांनी या पवित्र स्थळांच्या स्वच्छतेकडे विशेष लक्ष दिले आणि भाविकांच्या सोयीसाठी विशेष काळजी घेतली."
उपस्थितांपैकी अनेकांनी हा अनुभव "सुब्हानअल्लाह" (अल्लाहचा महिमा) आणि "अल्हमदुलिल्लाह" (अल्लाहचे आभार) अशा शब्दांत व्यक्त केला.
रमजान आणि उमराह
रमजानमध्ये उमराह करण्याचे विशेष महत्त्व आहे. या महिन्यात केलेली हज यात्रा म्हणजे उमराह हजच्या बरोबरीचे पुण्य देते, असा समज आहे. रमजानच्या शेवटच्या दहा दिवसांत उमराह यात्रेकरूंची संख्याही लक्षणीय वाढते, कारण या काळात उमराह करण्याने विशेष पुण्य मिळते, अशी श्रद्धा आहे. रमजानच्या शेवटच्या दहा दिवसांत अनेक भाविक इतिकाफ (मस्जिदीत राहून इबादत करणे) देखील करतात, ज्यामुळे मस्जिदीतील गर्दी आणखी वाढते.
मस्जिद अल-हरमचा ऐतिहासिक संदर्भ
मस्जिद अल-हरमला ग्रँड मस्जिद किंवा पवित्र मस्जिद असेही म्हणतात. ही इस्लामची पहिली आणि सर्वांत पवित्र मस्जिद मानली जाते. येथे काबा शरीफ आहे. त्याभोवती हज आणि उमराहच्या विधींसाठी आलेले भाविक प्रदक्षिणा घालतात.
इस्लामच्या मान्यतेनुसार, काबा हा सर्वांत आधी आदमने बांधला. प्रेषित इब्राहिम (अ.) आणि त्यांचा मुलगा इस्माईल (अ.) यांनी त्याची पुनर्बांधणी केली. प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी 630 मध्ये मक्केवर विजय मिळवला काबा शरीफला पुन्हा एकेश्वरवादाचे केंद्र बनवले. आज ही मस्जिद जगातील सर्वात मोठी मस्जिद असून इस्लामचे प्रमुख धर्मकेंद्र आहे.
एकूणच, रमजानच्या 27 व्या रात्री मक्केतील ग्रँड मस्जिदीत 34 लाखांहून अधिक भाविकांची उपस्थिती इस्लामच्या सामूहिक श्रद्धेचा आणि भक्तीचा एक उत्कृष्ट नमुना म्हणता येईल. सौदी अरेबिया सरकारने आणि मस्जिद प्रशासनाने यशस्वी व्यवस्थापन करून जगभरातील मुस्लिमांसाठी हा अनुभव अविस्मरणीय बनवला. त्यामुळे ही रात्र आणि त्यातील भक्ती मुस्लिम समुदायासाठी आध्यात्मिक उत्सव ठरली.