फरहान इस्रायली/ जयपूर
होळीचा सण नुकताच साजरा झाला. यानिमित्ताने गुजिया, गुलाल, पिचकारी आदी रंगांनी बाजारपेठ सजली होती. होळीच्या काळात जयपूरच्या गुलाल गोट्याची मागणी खूप वाढते. नैसर्गिक रंगांनी भरलेल्या लहान गोल आकाराच्या गोळ्यांना गुलाल गोटा म्हणतात. हे राजस्थानची राजधानी जयपूरमध्ये बनवले जाते. काही मुस्लिम कुटुंबातील अनेक पिढ्या हा गुलाल गोटा बनवत आहेत.
४०० वर्षांपूर्वी जयपूरच्या राजघराण्याने गुलाल गोट्याचा वापर केला होता. गुलाबी नगरच्या स्थापनेपासून गुलाल गोट्याचा वापर फक्त पूर्वीचे राजघराणे आणि कारकून करत होते. मात्र आज गुलाल गोट्याची कीर्ती परदेशात पोहोचली आहे. त्यामुळे परदेशात गुलाल गोट्यांना मागणी आहे. अमेरिका, इंग्लंड, स्वित्झर्लंड, ऑस्ट्रेलिया, सिंगापूर, थायलंड आदी देशांतील पर्यटक त्याची खरेदी करत आहेत.
अशा प्रकारे गुलालाची भांडी बनवली जातात
जयपूरचा गुलाल गोटा लाखापासून बनवला जातो. २-३ ग्रॅम लाखाच्या लहान गोळ्या बासरीच्या आकाराच्या नळीत ठेवल्या जातात आणि फुंकून फिरवल्या जातात. हळूहळू ते फुग्यासारखे फुगते. नंतर हळूहळू ते नळीतून बाहेर काढले जाते आणि पाण्याने भरलेल्या भांड्यात ठेवले जाते. मग तो नैसर्गिक सुगंधी गुलालाने भरला जातो. हा गुलाल बाणाच्या मुळापासून बनवला जातो. ते पूर्णपणे हर्बल आहे. मग त्यावर कागद चिकटवून पॅक केला जातो. तयार केलेला गुलाल गोटा १५ ग्रॅम वजनाचा आणि कागदासारखा पातळ असतो.
भेटवस्तू देण्याचा ट्रेंड वाढला आहे
आजकाल जयपूरचे लोक गुलाल गोट्याची पाकिटे इतर शहरात राहणाऱ्या त्यांच्या नातेवाईकांना भेट म्हणून पाठवतात. इथलेही काही लोक इथून गुलाल गोटा विकत घेतात आणि इतर शहरात होळी साजरी करतात. गुलाल गोटा अहमदाबाद, सुरत, वडोदरा, मुंबई, नागपूर, पुणे, आग्रा, मथुरा, वृदावन आदी ठिकाणी पाठवला जात आहे. तर परदेशात लोक ते अमेरिका, इंग्लंड, स्वित्झर्लंड, ऑस्ट्रेलिया, सिंगापूर, थायलंड यांसारख्या देशांमध्ये घेऊन जातात.
हिंदू-मुस्लिम सौहार्दाचे प्रतीक
मोहम्मद सादिक म्हणतात की, 'गुलाल गोटा हे हिंदू-मुस्लिम सौहार्द आणि परस्पर सहिष्णुतेचे प्रतीक आहे. ही परंपरा राजेशाहीच्या काळापासून चालत आलेली आहे.आजही लोक याचबरोबर होळी खेळण्यास प्राधान्य देतात.' आवाजशी बोलताना गुलाल बनवणारे आवाज मोहम्मद म्हणाले की, 'यावेळी मागणी वाढल्याने कारागिरांनी होळीच्या दोन महिने आधीपासून गुलाल बनवण्यास सुरुवात केली आहे.'
गुलाल गोट्याची खास गोष्ट म्हणजे तो अतिशय पातळ आणि नाजूक असतो. कोणीही तो हाताने तोडू शकतो. पूर्वी राजघराणे होळीच्या उत्सवात गुलाल उधळत असत. आवाजशी बोलताना कारागीर परवेझ मोहम्मद म्हणाले की, 'अन्य अनेक शहरांमधूनही गुलाल गोट्याला मागणी येत आहे. मंदिरे आणि लोकांव्यतिरिक्त, आता ते कार्यक्रम आणि पार्ट्यांमध्ये वापरले जाते. वाढती मागणी हे एक कारण असू शकते. एक काळ असा होता की ही मागणी पूर्णपणे थांबली होती. तेव्हा आम्ही सर्वजण खूप निराश झालो होतो. आता ऑर्डर आणि मागणी वाढल्यानंतर परिस्थिती चांगली झाली आहे. गुलाल गोट्याच्या वैशिष्ट्यामुळे लोकांना ते खूप आवडतात. विशेष म्हणजे ते पर्यावरणास अनुकूल आहे आणि कोणालाही हानी पोहोचवत नाही.'
.jpg)
.jpg)
.jpg "अल्पसंख्यांक व्यवहार मंत्री किरेन रिजेजू")
.jpg "नीती आयोगाकडून धोरण अहवालाचे प्रकाशन")
