गजापूर हिंसेनंतर कोल्हापूरने ‘असा’ जागवला शाहू विचारांचा वारसा

Story by  Bhakti Chalak | Published by  Bhakti Chalak • 4 Months ago
प्रातिनिधिक फोटो
प्रातिनिधिक फोटो

 

भक्ती चाळक 
 
विशाळगडावरील अतिक्रमणांच्या विरोधात सुरु असलेल्या आंदोलनाला १४ जुलै रोजी अचानक हिंसक वळण लागले. विशाळगडाच्या दिशेने निघालेल्या आणि संख्येने दोनशेच्या आसपास असणाऱ्या एका जमावाने गजापुरातील मुसलमानवाडीत प्रचंड हिंसाचार आणि तोडफोड केली. गावातील मस्जिदलाही मोठे नुकसान पोहचवण्यात आले. विशेष म्हणजे मुसलमानवाडी विशाळगडापासून तब्बल तीन किलोमीटर अलीकडे आहे. म्हणजेच या गावाचा अतिक्रमणाशी कोणताही संबंध नसताना याठिकाणी हा हल्ला करण्यात आला. दोनशेच्या आसपास असलेल्या जमावाने केलेल्या या हल्ल्यातील पीडितांमध्ये महिला आणि लहान मुलांचे प्रमाण अधिक होते. 

या हल्ल्याचे व्हिडिओ सोशल मिडीयावर व्हायरल झाले आणि कोल्हापुरसह संपूर्ण महाराष्ट्र हादरून गेला.  या घटनेमुळे हिंदू-मुस्लिमांमधील वाद वाढून पुन्हा तणाव निर्माण होतो की काय अशी भीती सर्वांच्याच मनात होती. परंतु शाहू महाराजांचा वारसा सांगणाऱ्या कोल्हापूरकरांनी ही भीती खोटी ठरवली. या घटनेनंतर लगेचच पीडितांच्या मदतीसाठी आणि हिंदू-मुस्लिमांची उसवलेली विण घट्ट करण्यासाठी समस्त कोल्हापूरकर कंबर कसून सरसावले. या हल्ल्याला प्रत्युत्तर देत कोल्हापुरात घडलेल्या आश्वासक घटनांचा आढावा घेण्याचा ‘आवाज मराठी’चा हा प्रयत्न…  

मुसलमानवाडीवरील हल्ल्याच्या घटनेनंतर कोल्हापुरात धार्मिक सौहार्द टिकवून ठेवण्यासाठी तेथील स्थानिक संघटना, पुरोगामी चळवळीतील नेते आघाडीवर होते. त्यापैकीच असलेले सामाजिक कार्यकर्ते गिरीश फोंडे यांनी हल्ल्याचा घटनाक्रम सविस्तरपणे सांगितलाच, मात्र यापुढे अशा घटना घडू नयेत म्हणून काय खबरदारी घेता येईल याची  माहितीही त्यांनी ‘आवाज’ला दिली. 

गिरीश फोंडे म्हणतात, “इथून पुढच्या काळामध्ये अशा पद्धतीच्या दंगली घडवण्यासाठी वातावरण निर्मिती होऊ लागेल,  त्याचवेळी कोल्हापुरातील पुरोगामी, धर्मनिरपेक्ष संघटना आणि  राजकीय पक्ष या विरोधात उभे राहतील. हिंसाचारग्रस्त कुटुंबाला नुकसान भरपाई देणे व हिंसाचार करणाऱ्या धर्मांध संघटनांच्या कार्यकर्त्यांना कठोर शिक्षा मिळवून देण्यापर्यंत लढा सुरु ठेवण्याचा निर्धार यावेळी कोल्हापुरातील धर्मनिरपेक्ष पुरोगामी संघटनांनी केला आहे.”

कोल्हापुरात निघाली शिव-शाहू स‌द्भावना फेरी 

 
गजापुरात घडलेल्या दंगलीच्या निषेधार्थ खासदार शाहू छत्रपती महाराज, आमदार सतेज पाटील, आर. के. पवार, मालोजीराजे आणि गिरीश फोंडे यांच्या नेतृत्वाखाली शिव-शाहू स‌द्भावना फेरीचे आयोजन करण्यात आले होते. यावेळी ‘छत्रपती शिवाजी महाराज की जय... राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज की जय... भारत माता की जय…’ अशा घोषणा देत हिंसाचारानंतर सलोखा कायम ठेवण्याचा निर्धार कोल्हापूरकरांनी केला.

नर्सरी बागेतील राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज समाधी परिसरातून सुरु झालेली स‌द्भावना फेरी छत्रपती शिवाजी महाराज चौकात येऊन थांबली. तिथे पोहोचल्यानंतर छत्रपती शिवरायांच्या पुतळ्यास पुष्पहार अर्पण करून राष्ट्रगीताने सलोखा यात्रेची सांगता झाली. 
 
व्हाईट आर्मीचे मदतकार्य


 
विशाळगड हिंसाचार घटनेनंतर नुकसानग्रस्तांच्या मदतीसाठी व्हाईट आर्मी सरसावली. त्यांनी अन्नछत्र उभारून नुकसानग्रस्तांच्या घरी जाऊन अन्नधान्य आणि वैद्यकीय स्वरूपात मदत केली. तसेच भांडी, चादर अशा अत्यावश्यक वस्तू देण्यात आल्या. 

याशिवाय मेडिकल कॅम्पच्या मदतीने मुसलमानवाडी, गडकरीवाडी, प्रभुळकरवाडी व परिसरातील नागरिकांना डॉ. नंदकुमार जाधव यांच्या पथकाद्वारे वैद्यकीय मदत केली गेली. व्हाईट आर्मीचे अशोक रोकडे यांच्या मार्गदर्शनाखाली प्रशांत शेंडे, हनुमंत कुलकर्णी, विजय भोसले, कस्तुरी रोकडे, आदित्य सणगरे, श्रीकांत पाटील, शैलेश रावण हे गजापूर परिसरात मदतकार्य करीत होते.

पुरोगामी संघटना बैठक 


 
कोल्हापुरात हिंसाचाराची घटना घडल्यानंतर डॉ. भारत पाटणकर आणि हुमायून मुरसल यांच्या नेतृत्वाखाली एक बैठक बोलवण्यात आली. या बैठकीत घडलेल्या घटनेनंतर प्रशासन दोषींवर कशाप्रकारे कारवाई करणार आणि अशा घटना पुन्हा पुन्हा घडू नयेत यासाठी खबरदारी घेतली जाणार असल्याचे सांगण्यात आले. 

पुरोगामी महाराष्ट्रात असा हिंसाचार परत होऊ नये यासाठी संघटनात्मक पाऊले उचलण्याच्या उद्देशाने २१ जुलैला अनेक संघटनांमधील महत्वाचे कार्यकर्ते एकत्रित आले होते. त्यामध्ये डॉ. भारत पाटणकर, हुमायून मुरसल, प्रमोद मुजुमदार, कॉ. धनाजी गुरव, मेघा पानसरे, भारती पोवार, चंद्रकांत यादव, कॉ. अतुल दिघे, प्रा. टी एस पाटील यांच्यासह कोल्हापूर, सांगली, सातारा, सोलापूर, पुणे, लातूर येथील कार्यकर्ते मोठ्या संख्येने उपस्थित राहिले होते. 

यावेळी बोलताना डॉ. भारत पाटणकर म्हणाले की, “महाराष्ट्रात अशा अनेक घटना घडत आहेत आणि त्यावर फक्त प्रतिक्रिया येतात पण प्रश्न आहे तसेच राहतात. अशा घटना घडूच नयेत यासाठी ठोस पाउले उचलून मैदानात उतरावे लागेल. अशानेच ही विस्कटलेली वीण पुन्हा जोडता येईल.” 

अशा घटना घडू नयेत यासाठी भविष्यात काय उपाययोजना कराव्या लागतील यावर मेघा पानसरे बोलल्या. त्या म्हणाल्या, “हल्ले केलेल्या हल्लेखोरांना शिक्षा झाली पाहिजे याचा पाठपुरावा करणारी यंत्रणा आपल्याला तयार करावी लागेल. ती कशी करणार याचाही विचार करावा लागेल.” 

‘रेड क्रॉस’तर्फे पीडितांना पाच लाखांची मदत

गजापूर घटनेमध्ये अनेक कुटुंबीयांच्या घरांचे व साहित्याचे नुकसान झाले आहे. या पार्श्वभूमीवर येथील इंडियन रेड क्रॉस सोसायटीच्या जिल्हा शाखेतर्फे या कुटुंबीयांना तातडीची मदत म्हणून पाच लाख रुपयांचे संसारोपयोगी साहित्याचे वाटप केले गेले. 

खासदार शाहू छत्रपती महाराज यांनी केलेल्या आवाहनानुसार संस्थेतर्फे ही मदत देण्यात आली. संस्थेचे व्हाईस प्रेसिडेंट व्ही. बी. पाटील, चेअरमन श्रीनिवास मालू, उपाध्यक्ष सतीशराज जगदाळे, सचिव निरंजन वायचळ यांच्या उपस्थितीत साहित्याचे वितरण झाले. 

यावेळी गजापूरचे अलीसाहेब कासीम- प्रभुळकर, इसमान प्रभुळकर, जहीर म्हालदार, रमजान प्रभुळकर यांच्याकडे हे साहित्य सुपूर्द करण्यात आले.

‘शांतीसाठी स्त्री-संघर्ष' मंचाकडून प्रसिद्ध केला सत्यशोधन अहवाल
 
गेल्या वर्षी जून महिन्यात कोल्हापूरमध्ये झालेल्या हिंसेच्या पार्श्वभूमीवर येथील सर्व जाती-धर्मांतील स्त्रियांनी एकत्र येऊन 'शांतीसाठी स्त्री-संघर्ष' हा एक अभिनव मंच स्थापन केला होता. विद्वेषाच्या विरोधात शांती व न्यायाच्या मागणीसाठी या मंचाच्या माध्यमातून स्त्रिया मूक निदर्शने करत सभोवतालच्या समाजाचे लक्ष वेधून घेण्याचा प्रयत्न करतात. गजापूर हिंसाचाराच्या घटनेनंतर मेघा पानसरे, रेहाना मुरसल, भारती पोवार यांच्या नेतृत्वाखाली या समितीने सत्यशोधन अहवाल देखील सादर केला. 

गजापूर हिंसाचाराच्या घटनेनंतर पुन्हा भविष्यात अशा घटना घडू नयेत व सामाजिक सलोखा आणि सुसंवाद टिकून राहावा यासाठी समाजातील सर्वा क्षेत्रातील विवेकी लोकांना एकत्र बोलावून या प्रश्नाची सखोल चर्चा घडवून आणावी. तसेच, अशा घटना घडत असल्यास संबंधित घटकांना तातडीने संपर्क साधण्यासाठी एक हेल्पलाईन स्थापन करावी अशी मागणी या समितीतर्फे करण्यात आली.
 
पीडितांसाठी ‘मानव मुक्तीचा एल्गार’ 


 
गजापुरातील घटनेनंतर हिंसक प्रवृत्तीना रोखणे, हल्लेखोरांना पायबंद घालणे, पिडितांना न्याय मिळवून देणे आणि अशा घटना पुन्हा होणार नाहीत, या प्रकारचे कार्य करण्यासाठी महाराष्ट्र व्यापी आघाडीची आवश्यकता असल्याचे लक्षात घेता काही संघटनांनी एकत्रित येऊन ४ ऑगस्ट रोजी 'मानव मुक्तीचा एल्गार' ही सभा घेतली. 

महाराष्ट्राची एकोप्याची संस्कृती, पुरोगामी विचार परंपरा आणि सामाजिक सर्वसमावेशकता मजबूत राहावी. तसेच हिंसेविरुध्द प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करावी. पिडितांना न्याय मिळावून द्यावा. यासाठी महाराष्ट्राच्या पातळीवर 'छत्रपती शिवाजी महाराज विचार मंच' या नावे व्यापक आघाडी सुरू करण्याबद्दल एकमताने निर्णय यावेळी घेण्यात आला. 

या सभेसाठी महाराष्ट्रभरतील अनेक संघटना एकत्रित आल्या होत्या. त्यामध्ये लोक मोर्चा, राष्ट्रीय काँग्रेस, भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष, शेतकरी कामगार पक्ष, लाल निशाण पक्ष, राष्ट्रवादी काँग्रेस, शिवसेना (उबाठा), जिल्हा नागरी कृती समिती, विद्रोही सांस्कृतिक चळवळ, शांतीसाठी स्त्री संघर्ष यांचा समावेश होता. 

प्रशासनाकडून पिडीत कुटुंबांना १ कोटी ४९ लाख ९० हजारांची नुकसानभरपाई मंजूर
हिंसाचारात दगडफेक, जाळपोळ, घरे, दुकाने, वाहने व सार्वजनिक मालमत्तांचे नुकसान झाले आहे. तातडीची मदत म्हणून जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरणमधून ५६ बाधित कुटुंबांना प्रापंचिक साहित्य, सानुग्रह अनुदान व दैनंदिन मदत म्हणून प्रत्येकी २५ हजार रुपये असे १४ लाख व ४२ घरांच्या दुरुस्तीसाठी प्रत्येकी २५ हजार रुपयेप्रमाणे १० लाख ५० हजार असे एकूण २४ लाख ५० हजारांचे अनुदान देण्यात आले आहे.

शाहूवाडी तहसीलदार यांच्याकडील सुधारित पंचनाम्यानुसार १ कोटी ४९ लाख ९० हजार ९०० इतकी रक्कम होते. ही रक्कम मिळावी याबाबतचा अहवाल जिल्हाधिकारी अमोल येडगे यांनी विभागीय आयुक्तांमार्फत शासनाला सादर केला होता. यावर ३० जुलैला मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत नुकसान भरपाईच्या रकमेला मंजुरी देण्यात आली. हा खर्च सामाजिक सुरक्षा व कल्याण कार्यक्रम, दंगलग्रस्त भागातील झळ पोहोचलेल्या व्यक्तींना साहाय्य, सहायक अनुदाने या लेखाशीर्षाखाली उपलब्ध निधीतून किंवा पुनर्विनियोजनाद्वारे उपलब्ध करून देण्यात येणाऱ्या अनुदानातून भागविण्यात यावा, असे शासन आदेशात नमूद केले आहे.

- भक्ती चाळक 
([email protected])

'आवाज मराठी'वर प्रसिद्ध होणारे लेखन, व्हिडिओज आणि उपक्रम यांविषयीचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी या लिंक्सवर क्लिक करा  -

Awaz Marathi WhatsApp Group 
Awaz Marathi Facebook Page

Awaz Marathi Twitter