यामुळे रशिया तालिबानला दहशतवाद्यांच्या यादीतून हटवणार

Story by आवाज़ मराठी | Published by Pradnya Shinde • 2 Months ago

रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन आणि तालिबान नेता अब्दुल गनी बरादर

हरजिंदर

ते दिवस आठवा जेव्हा सोव्हिएत संघ, म्हणजेच रशिया, अफगाणिस्तानवर कब्जा करून होता. अफगाणिस्तानमध्ये मास्कोच्या सैन्याशी लढण्यासाठी अमेरिकेने एक गनिमी फौज उभी केली होती जिला 'तालिबान' असे गोंडस नाव देण्यात आले होते. पुढे जगाने तालिबानला एक दहशतवादी संघटना म्हणून घोषित केले. त्यांच्याविषयी जगाचा दृष्टीकोन आजही बऱ्याच बाबतीत तसाच आहे.

पण आता हे समीकरण पूर्णपणे उलटले आहे. सध्या अफगाणिस्तानात तालिबानचं राज्य आहे आणि त्यांचा सगळ्यात मोठा शत्रू अमेरिकाच आहे. आता अफगाणिस्तानच्या सर्वात मोठ्या शेजारी देश रशियानेदेखील हा बदल स्वीकारायला सुरुवात केली आहे. रशियाने तालिबानला दहशतवादी गटांच्या यादीतून हटवण्याचा निर्णय घेतला आहे.

जे तालिबान पूर्वी रशियासाठी दहशतवादी होते, आता ते तसे राहिलेले नाहीत. दोन्ही बाजूंकडून बराच काळ हा बदल घडत होता. रशियाने तालिबान सरकारला काही सवलती देणे सुरू केले होते. 2022 पासून तालिबान सेंट पीटर्सबर्ग इकॉनॉमिक फोरमच्या बैठकीत सहभागी होत आहेत. आता लवकरच या फोरमची पुढील बैठक होणार आहे, ज्यामध्ये तालिबान अधिकृत सरकारी प्रतिनिधी म्हणून सहभागी होतील. काही दिवसांपूर्वी अफगाणिस्तानचे वित्त मंत्री मॉस्कोमध्ये एका बैठकीत सहभागी झाले होते. तेथे त्यांना राजकीय अतिथीचा दर्जा दिला गेला होता.

दहशतवादी संघटनेच्या प्रतिनिधीला राजकीय अतिथी कोण मानतं? त्यामुळे मॉस्कोला हा अंतर्विरोध संपवावाच लागणार होता. जर तालिबान सरकारला रशियाची मान्यता मिळाली, तर ही समस्या राहणार नाही. तालिबानही त्यासाठी प्रयत्नशील आहेत. तालिबान सरकारला अफगाणिस्तानच्या हवाई सुरक्षेसाठी एअर डिफेन्स सिस्टमची गरज आहे. आणि त्यांना माहिती आहे की रशिया सोडून हे तंत्रज्ञान त्यांना कुठूनही मिळणार नाही. अफगाणिस्तान सरकारकडून यासंदर्भात अनेक विधानेही आली होती. इतकेच नव्हे, तर ते म्हणाले होते की जर रशिया येमेनमधील हौथी बंडखोरांना आणि लेबनॉनमधील हिजबुल्लाहला शस्त्रे देऊ शकतो, तर अफगाणिस्तानच्या तालिबानला का देऊ शकत नाही?

तालिबानची एक महत्त्वाची अडचण म्हणजे जगातील बहुतेक देश अजूनही त्यांना दहशतवादी संघटना म्हणूनच ओळखतात. अशा स्थितीत रशिया त्यांच्या जागतिक संबंधांसाठी एक प्रवेशद्वार म्हणून काम करू शकतो. यूक्रेनसोबत लढाई करणाऱ्या रशियालाही अनेक आंतरराष्ट्रीय निर्बंधांचा सामना करावा लागत आहे. त्यामुळे अफगाणिस्तान हे त्यांच्यासाठी नवीन बाजारपेठ होऊ शकते. अफगाणिस्तानचे परकीय व्यापाराचे प्रमाण खूपच कमी आहे, मात्र तेथे रशियाच्या उत्पादनांसाठी खूप संधी आहेत.

परंतु काही गोष्टी अजूनही स्पष्ट झाल्या नाहीत. अल-कायदा अजूनही तालिबानसोबत आहे. त्यांचे अस्तित्व रशिया कसे हाताळणार? रशियाला अशा अनेक प्रश्नांचा सामना करावा लागेल. या नव्या मैत्रीतून काही आशादायक गोष्टीही आकाराला येऊ शकतात. तालिबानसाठी सध्याचा सर्वात मोठा डोकेदुखी म्हणजे इस्लामिक स्टेट (आईएसआयएस) खोसरानचा वाढता प्रभाव. या संघटनेने रशियालाही त्रास दिला आहे. मार्च महिन्यात त्यांनी रशियामध्ये एक हल्लाही केला होता. तालिबान आणि रशियाचे सहकार्य आईएसआयएसचा अखेरचा बालेकिल्ला उध्वस्त करण्यास कारणीभूत ठरेल का हे येणारा काळच सांगेल.

- हरजिंदर

(लेखक वरिष्ठ पत्रकार आहेत)