अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयाने २००८ च्या मुंबई दहशतवादी हल्ल्यातील आरोपी तहव्वुर राणाला भारतात पाठवण्यास मंजुरी दिली आहे. राणा याने आपल्या प्रत्यार्पणाविरोधात शेवटचा कायदेशीर लढा दिला होता, परंतु सर्वोच्च न्यायालयाने त्याची पुनरावलोकन याचिका फेटाळून लावली. यामुळे आता त्याला भारतात आणून न्यायालयीन प्रक्रियेला सामोरे जावे लागणार आहे.
कोण आहे तहव्वुर राणा?
तहव्वुर हुसैन राणा हा मूळचा पाकिस्तानचा रहिवासी असून तो कॅनडाचा नागरिक आहे. पूर्वी पाकिस्तान लष्करात डॉक्टर म्हणून कार्यरत असलेला राणा १९९० च्या दशकात कॅनडामध्ये स्थलांतरित झाला आणि नंतर अमेरिकेत आला. तेथे त्याने फर्स्ट वर्ल्ड इमिग्रेशन सर्व्हिसेस या नावाने शिकागोमध्ये एक इमिग्रेशन कन्सल्टन्सी सुरू केली. राणाचा घनिष्ठ मित्र आणि साथीदार डेव्हिड हेडली (दाऊद गिलानी) हा २६/११ हल्ल्याचा मुख्य सूत्रधार होता.
मुंबई हल्ल्यातील सहभाग
राणाने आपल्या इमिग्रेशन व्यवसायाचा वापर हेडलीला भारतात पाठवण्यासाठी केला. हेडलीने हल्ल्याच्या पूर्वतयारीसाठी मुंबईतील विविध ठिकाणी रेकी केली होती. लष्कर-ए-तोयबाच्या (LeT) या कटात मदत केल्याचा आरोप राणावर आहे.
अमेरिकेतील खटला आणि शिक्षा
२०११ मध्ये अमेरिकेच्या न्यायालयाने राणाला लष्कर-ए-तोयबाला मदत केल्याबद्दल दोषी ठरवले आणि १४ वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा सुनावली. मात्र, अमेरिकेतील न्यायालयाने त्याला थेट मुंबई हल्ल्यातील सहभागासाठी दोषी ठरवले नव्हते. त्यामुळे भारत त्याच्या प्रत्यार्पणासाठी सातत्याने प्रयत्न करत होता.
अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयाचा निर्णय
भारतीय सरकारच्या विनंतीनुसार अमेरिकेच्या न्यायालयांनी त्याच्या प्रत्यार्पणास हिरवा कंदील दाखवला. त्याने युनायटेड स्टेट्स कोर्ट ऑफ अपील्स फॉर द नॉर्थ सर्किट आणि अन्य न्यायालयांमध्ये अपील केली होती, परंतु त्याचे सर्व प्रयत्न अपयशी ठरले. नोव्हेंबर २०२३ मध्ये त्याने सर्वोच्च न्यायालयात पुनरावलोकन याचिका दाखल केली होती. मात्र, २१ जानेवारी २०२४ रोजी सर्वोच्च न्यायालयाने ही याचिका फेटाळली आणि त्याच्या प्रत्यार्पणाचा मार्ग मोकळा केला.
भारतासाठी मोठे यश
राणाच्या प्रत्यार्पणाला अमेरिकेच्या बायडेन प्रशासनाने पाठिंबा दिला आहे. भारत आणि अमेरिकेतील १९९७ मध्ये झालेल्या द्विपक्षीय प्रत्यार्पण करारानुसार हा निर्णय घेण्यात आला आहे. आता राणाला लवकरच भारतात आणून त्याच्यावर मुंबई हल्ल्यातील भूमिकेसाठी खटला चालवला जाईल.
न्याय मिळण्याची आशा
२००८ च्या मुंबई हल्ल्यात १६६ निष्पाप नागरिकांचा मृत्यू झाला होता. त्यात सहा अमेरिकन नागरिकांचाही समावेश होता. या हल्ल्यासाठी जबाबदार असलेल्या सर्व आरोपींना शिक्षा व्हावी, यासाठी भारत सातत्याने प्रयत्न करत आहे. तहव्वुर राणाच्या प्रत्यार्पणामुळे आता या प्रकरणाला न्याय मिळण्याची शक्यता वाढली आहे.
